اهورامزدا: عمق حکمت و خرد

به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه برنگذرد

فردوسی

اهورا مزدا، که گاه به عنوان "خدای خرد" نیز شناخته می‌شود، در دیدگاه زرتشت، نمادی از خدایی است که دانش، عقل، و خرد را نمایان می‌سازد. او نه تنها خالق و پروردگار جهان است، بلکه راهنمای اخلاق و رفتار نیکو نیز می‌باشد. زرتشت، اهورامزدا را همچون مشعلی از حکمت بی‌پایان می‌بیند، به نظر می‌رسد که در نگاه او، هر فردی مانند خاک زراعی است برای رشد و نمو این دانه ازلی. اهورامزدا، نه تنها در محدوده جنسیت مردانه و زنانه نمی‌ماند، بلکه فراتر از این دو، در حوزه‌های نامتناهی وجود، مکانی دارد. در زبان پارسی، "اهورا" نمادی از نور و "مزدا" تجلی حکمت و دانش است. زرتشت، زنانگی را با حکمت (مزدا) و با نیروهایی چون آب و ماه (آناهیتا، ناهید)، پیوند می‌دهد. به عبارت دیگر، مردانگی با نور، روشنایی، و دنیای مادی (میترا) همراه است

نیروی زنانه (مزدا)، مانند جانی است که به ماده بخشیده می‌شود؛ و بدون قالبی (اهورا)، زندگی قادر به بروز خویش نیست. این رابطه مانند گل و گلدان است؛ یکی بدون دیگری، همچون وجودی بی‌روح و بی‌معناست. نیروهای زنانه و مردانه، همچون همراهانی هستند که در هم آمیخته، نه رقیب، بلکه شبیه به تجلی اهورامزدا هستند. فرض کنید، وجود، مانند رودی است؛ زنانگی، آبی است که جریان دارد، در حالی که مردانگی، بستری است که آب را در خود جای می‌دهد. این دو به یکدیگر نیازمندند

درون هر فرد، هم جنبه‌های مذکر و هم مونث مخفی است، به همان صورت که اهورامزدا، همزمان مذکر و مونث است. این مفهوم در فلسفه‌هایی مانند تانترا (شیوا و شاکتی) و تائوئیسم (یین و یانگ)، که به تعامل و وابستگی متقابل این نیروها پرداخته‌اند، به وسعت و گسترش رسیده است

زرتشت، اهورامزدا را نه به مثابه خدایی سختگیر یا مجازات‌گر، بلکه روحی در درون هر یک از ما دانست که رهنمون به زندگی‌ای شاد و مملو از آرامش است. این هدایت، بر پایه خرد، صداقت، و حکمت قرار دارد

کنون ای خردمند وصف خرد

بدین جایگه گفتن اندر خورد

کنون تا چه داری بیار از خرد

که گوش نیوشنده ز او بر خورد

خرد بهتر از هر چه ایزد بداد

ستایش خرد را به از راه داد

خرد رهنمای و خرد دلگشای

خرد دست گیرد به هر دو سرای

از او شادمانی و ز اویت غمی است

و ز اویت فزونی و ز اویت کمی است

خرد تیره و مرد روشن روان

نباشد همی شادمان یک زمان

چه گفت آن خردمند مرد خرد

که دانا ز گفتار او بر خورد

کسی کو خرد را ندارد ز پیش

دلش گردد از کردهٔ خویش ریش

فردوسی